Türkçe ad taşıyan ve Zavera, Tsaxaranton, Melianton ve Far gananton adlarında 4 mahalleden oluşan Hapsiköy adının anla mı yerel söylencelere göre arapça 5 rakamından aldığını ve 5 mahalle ya da köy anlamına geldiği biliniyor.
Fakat sözcüğe dikkat edildiğinde arapça 5 rakamına Hapsi ya da Hamsi değil Hamse denir. Hapsi köye bağlı olan mahalle ya da köylerin 5 değil, 4 olduğu da sözcüğün söylendiği anlama gelmediğini kanıtlar.
Pontos dilinde Xapsia sözcüğü bir balık türü. Türkçe’de Hamsi adından geldiği, eski Hapsin, şimdi Xamsiköy olarak ve- rildikten sonra “Palio Xapsin” eski Xapsin adının açıklanması- nı Pontos Lexikonuna dayanarak verir.
Buna göre Xemadia sözcüğü arkaik Hellence Heimadios – kışlak, kışlanılan yer- olarak Trabzon‘da bir yer adı olarak veri- lir.2
İ. Z. Eyüpoğlu Hasi adının 5 köyden değil, yılın soğuk geçen 5 ayından geldiğini söyler. Bu da Rum kaynaklarında verilen iklim ya da doğa ile ilgili olduğunda birleşirler.
Hapsiköy 4 mahalleden oluşan bir bölge adıdır. Bu mahallelerden Tsixaranton merkez mahallesidir. Yunan kaynaklarından Tsixaranton, Çakıroğlu anlamına geldiği söylenirse de sözcük Farsça Çıhar-dört sözcüğünden geldiği, yani 4 mahalle anlamın- da olduğu daha doğrudur.
Pontos Ansiklopedisi’nde 4 mahallede 1300 Rum ve bir mik- tar da Türk olduğu, Bizans döneminde Palaiomatsoukas adlı Ze- varada Agios Storisa adlı eski bir kalenin varlığı belirtilir.’
Osmanlı belgelerinde “Baş Maçuka” adı ile anılan bölgede 1485’te 24 hanede 124, 1515’te 54 hanede 270, 1553’te 1 müs- lim ve 36 hanede 158 Rum nüfusu gösterilir.
Rumca Maçka Tarihi’nde 1920’lerde mahalle nüfusları ayrı ayrı verilir. Zavera’da 350, Tsaxaranton’da 450, Melianton’da 230 ve Fargananton’da 370 Rum nüfusu verilir.²
